Və kitabların taleyi olduğuna, hər insanın öz kitabı olduğuna bu hadisələrdən sonra bir daha inandım...
Ayxan Ayvaz
SARTRE KİMİ KİMSƏSİZ, KAFKA KİMİ SEVGİSİZ...
Kitablar yalnız bizim oxumağımıza deyil, yaddaşımızı təzələməyimizə də kömək edir. Bəzən kitab oxuduğun vaxt qəribə hadisələr baş verə bilər. Hər dəfə hansısa kitab mağazasında gördüyün kitab içindəki əsərlə bərabər, həmin o olayları da xatırlamağa səbəb olur.
Məsələn, mən bu cür situasiyayla bir neçə dəfə qarşılaşmışam. Deməli, Zabrat qəsəbəsində qarovulçu işlədiyim vaxtlar idi.
Darıxdırıcı gecələrdə kitablar imdadıma çatırdı. Belə günlərin birində Jan Pol Sartrın “Ürəkbulanma” romanını oxuyurdum.
Kitab məni o qədər özünə çəkmişdi ki, pəncərədən belə çölə baxa bilmirdim.
Qarovulçuluq elədiyim dibçəkləri oğurlayıb aradan çıxmaq bir içim su kimiydi.
Yəni elə bir durumdaydım ki, top atılsa da hiss eləməyəcəkdim. Nə isə, kitabı oxuduqca içim sözlərlə dolur və mən tamam ayrı bir yerdə olduğumu düşünürdüm.
Bir azdan əsər mənə o qədər təsir etdi ki, kirimişliyi aradan götürmək üçün kitabı bərkdən oxumağa başladım.
Kafka.Məhkəmə
İndiki kimi yadımdadır, kitabı bitirəndən sonra elə bil səsim xırp kəsildi, sükut təzədən boşaldılmış yerinə keçib rahat nəfəs aldı. “Ürəkbulanma”nı bir kənara qoyub siqaret yandırdım və saata baxdım. Həmin an məni dəhşət bürüdü: saat gecənin dördü idi.
Pəncərədən bayıra göz gəzdirdim: işıq dirəkləri söndürülmüş, qaranlıq ağır bir yük kimi asfalt yolun üstünə çökmüşdü. Hər yer adamsız, səssiz-səmirsiz olmuşdu. Elə bil dünya elə bineyi-qədimdən belə də qurulmuşdu: kimsəsiz, yurdsuz-yuvasız, zülmət... Məhz həmin an məni bir daha dəhşət bürüdü və Sartrı tamam-kamal anladım. Onun yazdıqları içimə dolmuşdu.
Başa düşdüm ki, indi bu zülmətdə yeganə adam mənəm və düşüncələrim də bu gecə kimi kimsəsizdi. Həmin o gecə səhər açılana qədər Sartr olmuşdum. Elə ki, gün işıldadı, adamlar görünməyə başladı təzədən eyni adama çevrildim. Adamların içində görünməz oldum...
Başqa bir qəribə hadisə: münasibətdə olduğum bir qızla kitab mağazasına getmişdik. Rus dilindəki kitablara baxır, bu dilin hüdudsuzluğuna heyran qalırdım. Bu zaman qız arxadan məni səslədi. Əlində Kafkanın “Məhkəmə” kitabı vardı. Onun bu yaşda Kafkanı oxumağı mənə təəccüblü gəldi. Kitabı əlindən alıb vərəqlədim, gülə-gülə: “Hələ cavansan, özünü korlama” dedim. Qız bunun səbəbini soruşdu. “İzah edərəm, sonra...” deyib yaxamı qırağa çəkdim.
Sonra aylar keçdi, bilmədim o qız Kafkanın “Məhkəmə” romanını oxudu ya yox, amma biz bir daha görüşmədik. Məndən uzaqlaşdı. “Özündən razısan” – son sözlərini tez-tez xatırlayırdım. Nə isə, keçənlərdə qrup yoldaşlarımla söhbətləşirdim. Oğlanlardan birinin əlində “Azərbaycan” jurnalı gördüm. Dərsə girməmişdən jurnalı həvəssiz vərəqlədim və birdən qarşıma usta tərcüməçi Vilayət Hacıyevin çevirməsində Kafkanın “Məhkəmə” romanı çıxdı.
Romanı vərəqləyə-vərəqləyə auditoriyadan içəri keçdim. Qəfil telefonuma zəng gəldi. “Salam...” Səsi tanımadım. Kimliyini soruşdum. Həmin qız idi. Mənimlə çox kövrək danışırdı, sanki hər şeyin günahkarı mən idim. Eynən “Məhkəmə” romanındakı K. kimi günahsız durumda suçlu görünməyimə təəccübləndim. “Verdiyin kitabları qaytarmaq istəyirəm...” – səsi daha da incəldi. Elə bil oyuncağı əlindən alınmış uşaq kimiydi. Mən yaranmış bu təsadüfi hadisənin çaşqınlığı içində: “Səndə qala bilər, problem yoxdu” dedim. Kədərli halda sağollaşdı.
Və kitabların taleyi olduğuna, hər insanın öz kitabı olduğuna bu hadisələrdən sonra bir daha inandım...
