“Şərq-Qərb” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, ABŞ-da yaşayan Ərəstun Oruclu AzadlıqRadiosu-na müsahibəsində Azərbaycanda baş verənlərdən danışıb.
– Ərəstun bəy, bu aralar hadisələr ard-arda baş verdi, əvvəla, Rusiyada Ümumrusiya Azərbaycanlıları Konqresi ləğv edildi, Azərbaycan ordusunda Ermənistana casusluqda ittiham edilən qüvvələr tapıldı, Gürcüstanda həbslər aparıldı, iyunun 1-də prezident administrasiyasına yeni təyinatlar oldu, kimlərsə qıraqda qaldı. Nə baş verir? Son baş verənlərin bir-biriylə və ən əsası, Rusiya ilə bağlılığı varmı? Statuslarınızdan birində yazmışdınız ki, Rusiya Azərbaycanda hakimiyyəti dəyişir.
Buna da bax: Prezident administrasiyası yeniləndi
– Hələlik, görünən budur ki, xaricdən ciddi təzyiq var. İlham Əliyev də çıxışında xüsusi vurğuladı ki, ölkənin daxilində heç bir problem yoxdur, Azərbaycana təhdidlər yalnız xaricdəndir. Başqa bir məqama diqqət yetirək, son vaxtlar ABŞ prezidenti Donald Trump-ın Əliyevə adi, ənənəvi bir məktubunun hökumətə yaxın və hökumət mətbuatında bəh-bəhlə, ABŞ-la Azərbaycanın strateji müttəfiqliyi kimi təqdim olunmasından belə qənaətə gəlmək olar ki, təhdid Rusiyadan gözlənilir. Məhz həmin diaspora təşkilatının Rusiya Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən ləğvi, hakimiyyətə yaxın mətbuatın Rusiya XİN-in sözçüsü Mariya Zaxarova ilə məişət səviyyəsində atışması, antirusiya məqalələrinin tonunun və həcminin artması təsadüfi deyil, əlbəttə. Təzyiqlər var. Bu təzyiqlərin fonunda hakimiyyətin daxildən möhkəmləndirilməsi istiqamətində addımlar atılır. İlham Əliyev deyəndə ki, daxildə heç bir təhdid yoxdur, yumşaq desək, qeyri-səmimiliyə yol vermişdi. Onun komandasının bəlkə də 90 faizi rusiyapərəst və Rusiya 5-ci kolonuna daxil olan şəxslərdir. Bu gün (iyunun 1-də) onların bir hissəsi kənarlaşdırıldı.
“Moskva yaxınlarda hərəkətə keçəcək və Azərbaycanda müəyyən dəyişikliklər edə bilər”
– Siz Prezident Administrasiyasına yeni təyinatları nəzərdə tutursunuz?
– Bəli. Bu gün onların bir hissəsi kənarlaşdırılır, hakimiyyətə, daha doğrusu, hakim ailəyə daha sadiq, etibarlı və kor-koranə qulluq edənlər irəli çəkilir. Bununla da ailə hakimiyyəti möhkəmləndirilir. Nəzərə alsaq ki, hakim ailə özünə təhdidi Rusiyadan görür, Rusiya isə balaca dövlət deyil və onun Azərbaycandakı imkanları 500 nəfər məmurla məhdudlaşmır, deməli, atılan addımlara kompleks şəkildə baxmalıyıq. Hakimiyyətin sərtləşməsini, həbslərin artmasını, onların daha da kriminallaşmasını görürük. Bunların hamısını bir yerə yığanda, paralel olaraq, iki prosesin getdiyini görürük və ikisi də eyni məqsədə xidmət edir. Həm hakimiyyətin daxildən möhkəmləndirilməsi, həm də cəmiyyətdə qorxunun, xofun artırılması.
Buna da bax: Azərbaycandakı sülalə hakimiyyəti Avropadan ötrü pis əlamətdir. Niyə?
– Rusiya indiki məqamda Azərbaycana niyə təzyiq edir?
– Bu, artıq geosiyasi müzakirənin predmetidir, ilk növbədə də Vaşinqtondakı hakimiyyət dəyişikliyi, ötənilki prezident seçkiləriylə bağlıdır. Rusiya bilir ki, okeanın o tayından təhdid var və bu təhdidin istiqamətləri aydın görünür. O da buna hazırlıq görür. Bu gün Trump-la ABŞ hakimiyyət iyerarxiyası arasında sərt dava gedir. Trump komandasının ətrafındakı həlqə daralmaqdadır, bir sıra məmurları Rusiyayla əlaqələrinə görə ifşa olunub, bunun davamı da gəlir. Nə qədər ki, Vaşinqtonda baş qarışıb Rusiya müəyyən profilaktik addımlar ataraq ətrafını möhkəmləndirilməlidir. Bu halda da Azərbaycan prioritet hesab olunur.
– Niyə Azərbaycan?
“Deməli, Gürcüstan hökuməti Azərbaycanla bilavasitə işbirliyindədir. Bu, yenilik deyil. Ruslan Bəşirli məsələsini yada salaq. O zaman - 2005-ci ildə hələ demokrat Saakashvili hakimiyyətdə idi”
– Məsələ burasındadır ki, Trump komandası küncə sıxışdırıldıqca İranla münaqişə daha ciddi şəkildə gündəmə gələ bilər. Vaşinqtonda xeyli suallar doğursa da, Trump ilk xarici səfərini Səudiyyə Ərəbistanına etdi və ABŞ-dan 110 milyard dollarlıq silah alınması ilə bağlı anlaşma əldə olundu. Bu silahlar İrana yönəlib. ABŞ hakimiyyəti ətrafındakı həlqə daraldıqca böhrandan çıxmaqdan ötrü İranla münaqişəni gündəmə gətirə bilər. İran da Rusiyanın cənub cinahıdır, onun Yaxın Şərqdə etibarlı, daimi müttəfiqidir. Yəni bu halda Rusiya İrana birbaşa çıxış əldə etmək, İranla silah alış-verişini, hərbi əməkdaşlığı nəzarətdə saxlamaq üçün Azərbaycana çox böyük ehtiyac duyur. Azərbaycanın İranla birbaşa sərhədi var. Bütün bunları nəzərə alanda Rusiya Azərbaycandan ciddi güzəştlər gözləyir, o cümlədən, Bakının öz xarici siyasət kursunu müəyyənləşdirib Avrasiya İqtisadi Birliyinə, Gömrük İttifaqına daxil olmasını istəyir. Düşünürəm ki, Kremlin emissarı Dugin (Beynəlxalq Avrasiya Hərəkatının lideri Aleksandr Dugin-i nəzərdə tutur) Bakıya bu məqsədlə gəlmişdi. Məhz bundan sonra Azərbaycan ordusunda kütləvi həbslər başladı, hərbçilər Ermənistana işləməkdə suçlandılar. Bildiyim qədər, 48 hərbçi həbs edilib, onlardan 4-ü həbsxanada qətlə yetirilib. Tutalım, bu adamlar casusdur. Niyə onların günahı məhkəmədə sübuta yetirilmir? Düzü, bu qədər zabitin erməni kəşfiyyatına işləməsinə inanmıram. Bu, elə vətəndaş cəmiyyəti fəallarına, jurnalistlərə, müxalifətçilərə irəli sürülən saxta ittihamların digər bir formasıdır. Görünür, Kremldən Bakıya hansısa hədə gəlib, o da əks addım atmağa məcbur qalıb, yəni bəlkə də hesab edib ki, İlham Əliyev hakimiyyəti üçün ən ciddi təhdid ordu ola bilər. Bu gün ordu ilə bağlı atılan addımların xüsusi çəkisi var. Əvvəla bilirsiniz ki, prezidentin hərbi məsələlər üzrə köməkçisi işindən uzaqlaşdırıldı.
Buna da bax: Zərdüşt Əlizadə: “Ümumrusiya Azərbaycanlıları Konqresi əslində YAP idi...”
– Vahid Əliyev.
– Bəli. Ardınca bu işlərlə məşğul olan Məhərrəm Əliyev də işdən uzaqlaşdırıldı. Son təyinatlarla Ramiz Mehdiyevin mövqelərinin zəiflədilməsi prosesi gedir. Düşünürəm ki, yaxın zamanlarda ordu rəhbərliyində də dəyişiklik olacaq. Bundan sonra ailə hakimiyyəti güc strukturlarında da möhkəmlənəcək. Onu da istisna etmirəm ki, daxili işlər naziri dəyişdirilə bilər.
– “Ailə hakimiyyəti” deyəndə kimləri nəzərdə tutursunuz, – əliyevləri ya paşayevləri?
– Əliyevlər yoxdur artıq, paşayevlər var. Vaxtilə prezidentin dost-doğmaca əmisi Cəlal Əliyev bunu deyib. Artıq söhbət paşayevlər ailəsindən gedir.
Buna da bax: 'Bu qərar Rusiya-Azərbaycan münasibətlərinə artıq xələl gətirdi...'
– Ərəstun bəy, gözləmək olarmı, 2018-ci il prezident seçkiləri zamanı paşayevlərin hakimiyyətə gəlişi rəsmiləşəcək?
– Bu qədər qarışıq vəziyyətdə hələ gedib 2018-ci ilə çatmaq lazımdır. Prinsipcə, 2018-ci ildə kimin prezident olmasının əhəmiyyəti də yoxdur, bu, İlham Əliyev olacaq, ya Mehriban Əliyeva. Bu gün biz siyasətdə ifrat dərəcədə dözümsüzlük görürük. Məsələn, Gürcüstanda belə bir əməliyyatın keçirilməsi və jurnalist Əfqan Muxtarlının Azərbaycana gətirilməsi normal hakimiyyətə lazım olmayan addımdır. Yəni bununla göstərdilər ki, baxın, bizim əlimiz Gürcüstana da çatdı, orda da kimlərisə tutdururuq, qovdururuq, tutub gətiririk.
– Yeri gəlmişkən, Gürcüstanın bu məsələdə mövqeyini necə dəyərləndirirsiniz?
– Artıq Eynulla Fətullayevin məqaləsində adı çəkilən 3 nəfər bu və ya başqa formada Gürcüstanda neytrallaşdırılıb: Fərman Ceyranlı, Daşqın Ağalarlı, Əfqan Muxtarlı. Deməli, Gürcüstan hökuməti Azərbaycanla bilavasitə işbirliyindədir. Bu, yenilik deyil. Ruslan Bəşirli məsələsini yada salaq. O zaman - 2005-ci ildə hələ demokrat Saakashvili hakimiyyətdə idi. Gürcüstan hökuməti demokratik imic yaratsa da, bütün bu cinayətlərdə iştirak edib. Azərbaycan hakimiyyətinin məqsədi isə primitiv xofyaratma əməliyyatıdır. Amma bütün bu intriqalar, xofyaratma, resursların bir ailə əlində toplanması fonunda Azərbaycan cəmiyyətində ifrat yoxsullaşma gedir. Bu şəraitdə cəmiyyəti bir tək xofla qidalandırmaq mümkün olmayacaq. Cəmiyyətin kütləvi etirazı zamana bağlı məsələdir. İqtisadi iflas bu sürətlə davam edəcəksə, 2018-ci ilə qədər yaşaya bilmək lazımdır.
Buna da bax: 'Əliyev Trump-ın sözləri ilə bağlı nəticə çıxartmaqda tələsib' [video]
– Bu durumda Azərbaycan hakimiyyəti Rusiyayla mübarizədə dirəşəcək, yoxsa geri çəkiləcək?
“Əgər Azərbaycandakı siyasi vəziyyəti Rusiya dəyişəcəksə, buna da çox neqativ yanaşmaq lazım deyil. Bu, ictimai inkişaf baxımından müsbət tendensiya kimi dəyərləndirilməlidir”.
– Əslində, İlham Əliyev ölkənin Moskvanın nəzarətinə qaytarılmasına razılaşa bilər. Başqa tərəfdən görünən budur ki, Rusiya bunu istəmir. Rusiya bilir ki, Əliyev İsrailə, ABŞ-ın müəyyən çevrələrinə sıx bağlıdır, Türkiyə ilə birbaşa əlaqəlidir, Səudiyyə Ərəbistanıyla çox ehtiyatlı şəkildə əlaqələr yaratmağa çalışır. Rəsmi mətbuatda Türkiyə, Pakistan, Səudiyyə Ərəbistanı Azərbaycanın siyasi müttəfiqi kimi qələmə verilir. Bu da acınacaqlı durumdur, bu üç dövlətdən ikisi terroru rəsmən dəstəkləyir. Türkiyə isə elə bir yoldadır ki, bizə verəcəyi heç bir müsbət örnək yoxdur. Azərbaycan dövlət olaraq həqiqətən çox çətin dönəmdədir, bunda da İlham Əliyev və komandasının müstəsna xidmətləri var. İndi də hakimiyyəti itirməmək üçün hər şeyə əl atır. Buna görə də korrupsioner, əliəyri, zorakılığa meylli, terrorçu tör-töküntülərlə əməkdaşlıq edir. Bu da ölkəyə yaxşı heç nə vəd etmir.
Buna da bax: Deputat: 'Rusiyanın mənafeyinə zidd heç nə etməmişik'
– Yaxın aylarda proseslər hansı istiqamətdə davam edəcək?
"Bu gün reallıq budur ki, Azərbaycanda dövlət yoxdur, bütün dövlət institutları darmadağın olub".
– Trump administrasiyasına bel bağlamaq, onun Azərbaycan üçün Rusiyayla döyüşə girməsini gözləmək düz deyil. Rusiyanın təsir imkanlarını isə sadalamaqla bitməz. Rusiya-Azərbaycan münasibətlərindəki gərginliyi düz anlamışamsa, Moskva yaxınlarda hərəkətə keçəcək və burda müəyyən dəyişikliklər edə bilər. Hətta düşünürəm ki, bu, Azərbaycan üçün də pis olmaz. Bataqlıq çürüməyə doğru gedir, nəsə tərpəniş olmalıdır ki, cəmiyyətdə yeni tendensiyalar yaransın. Əlbəttə, heç zaman arzulamamışam ki, Azərbaycan Rusiyanın təsir dairəsində olsun, 200 ildə Rusiyanın Azərbaycanda nələr etdiyini yaxşı bilirik. Amma çox təəssüf ki, milli azadlıq hərəkatının ilk günlərindən özünün demokratik, hüquqi dövlət yaratmaq istəyini Qərblə bağlamaq istəyən Azərbaycan cəmiyyəti də Qərbin korrupsioner siyasəti sayəsində məyus oldu. 1991-ci ildə Azərbaycanın tarixi şansı yaranmışdı ki, normal dövlət qursun. Amma Azərbaycan xalqının bu səyləri bir qrup qərbli korrupsionerin, lobbiçinin, dələduzun maraqlarına qurban verildi. Əgər Azərbaycandakı siyasi vəziyyəti Rusiya dəyişəcəksə, buna da çox neqativ yanaşmaq lazım deyil. Bu, ictimai inkişaf baxımından müsbət tendensiya kimi dəyərləndirilməlidir.
– Bu fikrinizə görə, yəqin ki, tənqid olunacaqsınız.
– Məni tənqid edənlər desinlər görüm Azərbaycan 25 il Qərblə əməkdaşlıqda nə əldə etdi?
Buna da bax: Vitse-prezident təyin edilməsindən 100 gün keçir [video]
– Ərəstun bəy, biz işğalçı, Azərbaycanı təxminən 200 il əsarətdə saxlayan dövlətdən danışırıq. Onun burda nəzarəti bərpa etməsi ölkənin süqutu, müstəqilliyin sonudur. Bununla necə barışmaq olar?
– Bunu çox yaxşı anlayıram. Bunu məndən çox danışan, məndən çox antirus mövqeli ekspert olmayıb. Ancaq Qərb bizə nə verdi? Rusiyanın əyaləti olan Ermənistan Azərbaycandan daha demokratikdir. Təbii ki, mən də ürəyimin dərinliyində Azərbaycanın müstəqilliyini itirməsini, Rusiyanın təsir dairəsinə qayıtmasını istəmirəm. Amma etiraf edək ki, müstəqillik azərbaycanlıları çox məyus etdi, azərbaycanlıların fərqli gözləntiləri vardı. Bu gün reallıq budur ki, Azərbaycanda dövlət yoxdur, bütün dövlət institutları darmadağın olub. Kimsə düşünürsə ki, Rusiyanın Azərbaycana siyasi müdaxiləsindənsə, bugünkü status-kvonu qoruyub saxlamaq daha məqbuldur, buyursunlar, xoşbəxt olsunlar. Onlara uğur arzulayıram.
