Edvard Çou deyir ki, Yaxın Şərq, Qərbi Afrika və Latın Amerikasında iqtisadiyyatı neftə və qaza söykənən ölkələr var. Azərbaycan həmin ölkələrin buraxdığı səhvləri təkrarlamamalıdır: «Bütün dünya Azərbaycanın hansı yolu seçəcəyini diqqətlə izləyir. Azərbaycanın qarşısındakı sınaq odur ki, Neft Fondu və digər mexanizmləri işə salaraq, gəlirlərin verdiyi imkanları sovurub puç etməsin. Əksinə, Azərbaycan gəlirləri gələcək nəsillər üçün qorumalı, iqtisadiyyatını tarazlaşdırmalı və pulları təhsilə, daha bilikli cəmiyyətin qurulmasına yatırmalıdır. Çünki neft və qaz resursları bir gün tükənəcək».
Kristofer Uolker Neft Fondu tərəfindən gəlirlərin elan olunmasını müsbət hal kimi qiymətləndirir. Lakin eyni zamanda, o, qeyd edir ki, neft gəlirlərinin necə xərclənməsi və hara istifadə olunmasında da şəffaflıq gözlənilməlidir.
Son illər müxalifət və qeyri-hökumət təşkilatlarından ABŞ hökumətinin və xarici neft şirkətlərinin ünvanına tənqidlər səslənir ki, onlar Azərbaycanda demokratiyanı neftə qurban veriblər. Bu cür iddiaların əsası varmı? Qərb Azərbaycanda demokratik dəyişikliklərə yardım etmək üçün Bakıya yetərincə təsir edirmi?
Amerikalı ekspert Edvard Çou bildirir ki, qeyri-hökumət təşkilatları cəmiyyətin problemlərinə və iqtisadiyyatdan kənar məsələlərə diqqəti cəlb etmək üçün bu cür sualları qaldırmaqda haqlıdırlar. Onun sözlərinə görə, Amerika hökuməti Azərbaycanda demokratiya və neft məsələlərinə davamlı olaraq önəm verir. Lakin söhbət balansdan gedir. Yəni hansı məsələnin çəkisi daha ağırdır?
Neft şirkətlərinə gəldikdə, ekspert deyir ki, «onlar özəl qurumlardır və hökumətin vəzifələrini üzərlərinə götürə bilməzlər. Onların əsas işi neft və qazın hasilatıdır. Xalqın rifahı hökumətin vəzifəsidir».
«Freedom House»nin nümayəndəsi Kristofer Uolker isə bildirir ki, «keçid mərhələsinin sınaqları ilə üz-üzə qalan istənilən ölkədə dəyişiklik daxildən gəlməlidir. Lakin beynəlxalq ictimaiyyət və əsasən də, Avroatlantik icma yaxşı idarəçilik və demokratik inkişafla bağlı mövqeyində dəyişməz qalmalıdır və bu mövqeyini başqa maraqlara dəyişməməlidir».
Cənab Uolker isə bu fikirdədir ki, Azərbaycanın nümunəvi neft ölkəsi olmaq üçün hələ də şansı var: «Qərarlar tez bir zamanda verilməlidir, çünki neft gəlirləri sürətlə Azərbaycana gəlir. İslahatlar tezliklə başlanmalıdır. İslahatlar hər ay, hər il təxirə salındıqca böyük qrupun marağı kiçik bir qrupun marağına qurban veriləcəyi təhlükəsi də artır. Biz bunu son illərdə başqa ölkələrin nümunəsində görmüşük. Neft gəlirləri artdıqca, təhlükəli prosesin kökləri dərinləşdikcə, şans əldən gedə bilər».
Hər iki ekspert razılaşır ki, Azərbaycan mühüm qərarların verilməsi üçün kritik bir mərhələyə daxil olub və bu gün veriləcək qərarların növbəti nəslə və ölkənin gələcək inkişafına mühüm təsirləri olacaq.
